Η χριστιανική Aγιογραφία είναι γεμάτη από εικόνες ανύπαρκτων όντων, όπως ιπτάμενων τεράτων, δράκων που έρπουν, θαλασσίων, κυνοκέφαλων και αναρίθμητων άλλων. Το μαύρο χρώμα κυριαρχεί και τα φτερά νυκτερίδας. Τα άγρια αυτά όντα έχουν πρόσωπα ανθρώπων ή ζώων, ουρές, κέρατα και γαμψά νύχια. Απεικονίζονται επίσης με σώμα ανθρώπου και κεφάλι κυρίως ταύρου, όρνεου, ερπετού, σαύρας, σαλαμάνδρας ή κροκόδειλου. Είναι τετράποδα ή θηριόμορφα και κατασπαράσσουν ανθρώπους, ειδικά σε εικόνες τής Αποκάλυψης. Τέτοιες ζωγραφιές υπάρχουν στις εκκλησίες, σε μοναστήρια, σε πολλά ιερά βιβλία (π.χ. ψαλτήρια) κ.λπ.. Σε πολλές περιπτώσεις συνδέονται με αγίους, όπως τα φτερωτά λιοντάρια με τον ευαγγελιστή Μάρκο, το φτερωτό βόδι με τον ευαγγελιστή Λουκά κ.ά., ενώ με κεφάλι σκύλου εικονίζεται ο άγιος Χριστόφορος.
Η απεικόνιση του Σατανά και των δαιμόνων είναι πολύ συνηθισμένη. Απεικονίζονται μόνοι τους ή μαζί με αγίους (π.χ. με τον άγιο Αντώνιο, την αγία Μαρίνα κ.ά.) ή με τον Ιησού (πειρασμός, θεραπεία δαιμονισμένου κ.ά.) κ.λπ..
Ο αρχάγγελος Μιχαήλ σε πολλές αγιογραφίες πατάει και νικάει δαίμονα.
Οι δαίμονες, εικονίζονται συχνά κοντά σε αμαρτωλούς και αιρετικούς -ειδικά κατά τη Δευτέρα Παρουσία- να τους συνοδεύουν ή να εξέρχονται από αυτούς, ενώ άλλοι σε παραστάσεις σχετικές με την Παλαιά Διαθήκη (π.χ. Ιώβ).
Περισσότερο συνηθισμένη είναι η «Ουρανόδρομος Κλίμαξ», μια σκάλα προς τον ουρανό, στην κορυφή τής οποίας ο Γιαχβέ περιμένει τους μοναχούς, οι οποίοι ανεβαίνοντας παρενοχλούνται από τους διαβόλους και πολλοί απ΄ αυτούς πέφτουν. Παρ΄ όλη την προπαγάνδα των ρωμιορθόδοξων θεωρητικών περί τής δήθεν απαράμιλλης βυζαντινής τέχνης δεν χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός τής τέχνης, για να διαπιστώσει, ότι το σύνολο των βυζαντινών αγιογραφιών, ειδικά όσον αφορά στα τέρατα, εκτός από την ανόητη θεματολογία τους, δεν έχουν καμμία καλλιτεχνική αξία.
Δαίμονας.
Οι αγιογραφίες με τους δράκους, πολλές φορές φαίνονται σαν να έχουν ζωγραφιστεί από μικρά παιδιά με ζωηρή ή μάλλον νοσηρή φαντασία.
Άτεχνες εικόνες -με σκοπό να προξενήσουν τρόμο, όμως πολλές φορές βγάζουν γέλιο- φτιαγμένες κυρίως από μοναχούς κ.λπ. προβληματικά άτομα εν μέσω παρακρούσεων από τις ομφαλοσκοπήσεις, την απλυσιά, τα θυμιάματα κι ενδεχομένως κι άλλες ψυχότροπες ουσίες, την αγαμία κ.λπ. κ.λπ.
Η θεματολογία τους πάντως βασίζεται στη χριστιανική παράδοση, αλλά και στα ιερά χριστιανικά συγγράμματα, όπως στην αγία γραφή, τα συναξάρια, τα λειτουργικά κείμενα κ.λπ., τα οποία με μεγάλη συχνότητα αναφέρονται σε δράκους, δαίμονες κι άλλες τέτοιες ανοησίες.
Είναι δηλαδή η χριστιανική γραφή και παράδοση νοσηρή, η οποία κατασκευάζει τους νοσηρούς εγκεφάλους των αγιογράφων κι αυτοί με τη σειρά τους τις νοσηρές αυτές εικόνες, τις οποίες βέβαια το ρωμιοποίμνιο αντιμετωπίζει με μεγάλο θαυμασμό κι ευλάβεια για την τέχνη, αλλά κυρίως για την ιερότητά τους.
Ο κυνοκέφαλος άγιος Χριστόφορος. (Εικόνισμα από την Καππαδοκία).
Όσο πιο πολύ προσευχηθεί, κλάψει και μετανοήσει για τις αμαρτίες του ο αγιογράφος, τόσο πιο πιστή θα είναι η εικόνα:
«Ο αγιογράφος δεν είναι απλώς ένας τεχνίτης, όπου κάμνει μίαν αναπαραστατικήν ζωγραφίαν επάνω εις κάποια θέματα θρησκευτικά, αλλά έχει πνευματικόν αξίωμα και πνευματικήν διακονίαν, την οποίαν επιτελεί εις την εκκλησίαν, ως ο ιερεύς και ο ιεροκύρηξ.
»Οι παλαιοί εκείνοι αγιογράφοι ενήστευαν δουλεύοντας... και εργαζόμενοι έψαλλαν, δια να γίνεται το έργον των με κατάνυξιν και δια να μην μετεωρίζεται ο νους των εις τα εγκόσμια.
»Όταν πρόκειται να αρχίσεις μίαν εικόνα, κατά πρώτον κάμε την προσευχή σου εις τον Κύριον, να σε φωτίση εις το έργον σου, ποιών το σημείον του σταυρού», εξηγεί ένας χριστιανός θεωρητικός, ο Φώτης Κόντογλου, αγιογράφος κι ο ίδιος.
Δαίμονες τής Κόλασης (Χαλκογραφία τού Αγίου Όρους).
Διευκρινίζεται, ότι τα όντα αυτά δεν είναι φανταστικά, όπως ενίοτε επιχειρείται να παρουσιαστεί εξωραϊσμένα. Για το χριστιανισμό, όλα αυτά είναι πραγματικά:
«Συ συνέθλασας την κεφαλήν τού δράκοντος», αναφέρει για παράδειγμα ο 73ος ψαλμός.
Ο άγιος Γεώργιος σε όλες τις εικόνες εμφανίζεται να σκοτώνει το δράκοντα, ο οποίος, σύμφωνα με το συναξάρι και την υμνογραφία, ήταν δράκος «κανονικός», που έτρωγε κόσμο κι όχι αλληγορικός.
Δράκοντες εμφανίζονται να σκοτώνουν κι άλλοι άγιοι, όπως ο άγιος Θεόδωρος ο Τήρων, ο άγιος Φανούριος, ο άγιος Νικήτας, ο άγιος Αντώνιος, ο προφήτης Δανιήλ κ.ά..
Η αγία Μαρίνα έπιασε το διάβολο με μορφή φρικτού δράκου από τα κέρατα και τον κτύπησε με ένα σφυρί στο κεφάλι.
Στην περίπτωση τού αγίου Ιωάννη τού Προδρόμου έδρασε ο αντίχειρας τού πτώματός του, τον οποίο πέταξε στο στόμα ενός ανθρωποφάγου δράκου ένας ευσεβής χριστιανός κι εκείνος (ο δράκος) ψόφησε.
Αλλά και στις μέρες μας, αν πάτε στο Μεγάλο Σπήλαιο για παράδειγμα, θα σας πουν για ένα δράκο, που ζούσε στο βάθος τής σπηλιάς και τον σκότωσε θαυματουργά μια εικόνα τής Παναγίας.
Μέγα Σπήλαιο
Στο μοναστήρι υπάρχουν και τα σχετικά εικονίσματα με το δράκο, εαν δε ρωτήσετε τους μοναχούς, θα σας διαβεβαιώσουν, ότι τα οστά του σώζονταν μέχρι προ ετών, όταν μια πυρκαγιά τα έκαψε. Δεν τα λένε μόνον οι μοναχοί αυτά. Τα ίδια αναφέρονται στην επίσημη ιστοσελίδα τής Ιεράς Μητρόπολης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας.
Ζωόμορφος δαίμονας (Μικρά Ασία).
Διάβολος μεταμορφώνεται σε φιδόμορφο δράκοντα.
"Θηρίον, το αναβαίνον εκ τής αβύσσου".
(Ταβλουσούν Καππαδοκίας).
Δαίμονες, πετούν χαρούμενοι πάνω από κολασμένους.
Φτερωτό μοσχάρι κρατάει ευαγγέλιο και κοιτά τον Εσταυρωμένο.
Δαίμονες βασανίζουν αμαρτωλούς σε παράσταση Εξομολόγησης. (Μικρά Ασία).
Μαυριδερός δύσμορφος δαίμονας τής Κόλασης.
Θηρίο από παράσταση τής Αποκάλυψης.
Δαίμονας στραγγαλίζει τον "εξ ευωνύμων ληστή" σε παράσταση τής Σταύρωσης.
Αιχμάλωτος δράκος, από παράσταση τής σωτηρίας τής βασιλοπούλας από τον άγιο Γεώργιο.
Ο Σατανάς στην είσοδο τής Κόλασης, στο στόμα τού Λεβιάθαν
από παράσταση τής Δευτέρας Παρουσίας (Μικρά Ασία).
Ο "όφις ο μέγας... ο καλούμενος Διάβολος και ο Σατανάς" (Καππαδοκία).
Δράκος ετοιμάζεται να φάει ηλικιωμένο.
Μαύρος δράκος με κόκκινα φτερά από παράσταση τού αγίου Γεωργίου τού δρακοκτόνου.
Σατανάς από παράσταση τής Σταύρωσης κρατάει τον Ιούδα.
Επίθεση δαιμόνων σε μοναχούς από παράσταση τής "Ουρανοδρόμου Κλίμακος".
Η παρθενομάρτυς αγία Μαρίνα σκοτώνει με σφυρί τον "Αιθίοπα" δαίμονα.
(Ανακού, Μικρά Ασία).
Σημείωση:
Το άρθρο γράφτηκε με αφορμή το ημερολόγιο, που εξέδωσε το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο για το 2012, με τίτλο: «Φανταστικά κι απόκοσμα», απ’ όπου οι περισσότερες εικόνες, των οποίων παραπάνω φαίνονται λεπτομέρειες.
